W literaturach krajów skandynawskich rozwinął się w ostatnich dziesięcioleciach nurt prozy kryminalnej, który zdobył sobie w świecie ogromną popularność. W tym też kontekście warto zwrócić uwagę na twórczość polskiej poetki, pisarki i autorki sztuk teatralnychCzytaj dalej
Kategori: Recenzje
Indywidualnie czy zbiorowo?
Wyprawy wysokogórskie rzadko organizowane są w pojedynkę. Grupa alpinistów oblega górę zakładając kolejne obozy, albo, gdy jest mniej liczna, zdobywa szczyt w stylu alpejskim, przenosząc sprzęt (i namioty) w ciągłym ruchu. Te same porównania możnaCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Izrael, czy Palestyna?
To już co najmniej szósty dokument G.H. Olssona, grupujący dawne materiały kina i TV, z komentarzem licznych twórców, bez własnego komentarza autora tego potrzebnego zestawienia. W sumie opinia na temat konfliktu izraelsko-arabskiego faluje od wysokiejCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Przez zieloną granicę
Lubię i cenię filmowy dorobek Agnieszki Holland. Scenariopisarski (dla Andrzeja Wajdy) i reżyserski. Mimo to szykowałem się do obejrzenia ”Zielonej granicy” nie bez uprzedzeń. Bo jak nie popierałem PIS-u z jego nacjonalistyczną, ksenofobiczną i antydemokratycznąCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Solidarność po francusku
Współczesny Robin Hood? Kradnie bogatym, sprzedaje ze zniżką ubogim? Pracownicy dużego francuskiego supermarketu maja wszelkie powody do buntu, źle traktowani przez przełożonych, zagrożeni redukcją. Związków zawodowych nie widać, prawo LAS (Lagen om anställningsskydd) nie istnieje,Czytaj dalej
Skandynawska literatura na ekranie
Tytuł antologii Tadeusza Szczepańskiego w sposób pewnie nie zamierzony ukrywa jej podstawową – szwedzką – zawartość, gdy wybrane skrajne, pierwsze i ostatnie nazwiska adaptowanych pisarzy – Norweg Ibsen i Fin Aho – ukazują tylko geograficznyCzytaj dalej
Stalinizm w czarodziejskim zwierciadle dziecięcej wyobraźni
Nie zdziwię się, jeśli „Czas beboka” R.A.Antoniusa, który ukazał się na polskich półkach księgarskich w końcu kwietnia br., zdobędzie następną Nagrodę Nike. Bardzo byłoby natomiast dziwne, gdyby książka ta nie dostała choćby nominacji do tegoCzytaj dalej
Prawda ciekawsza od fikcji. Syn ubeka rozlicza się z rodzinną przeszłością.
„Wizja lokalna” to bardzo nietypowy „coming out”. Autor książki „ujawnia się” jako syn pracownika Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, gorliwego stalinowca na przełomie lat 40. i 50. zaangażowanego w jedną z najgłośniejszych ówczesnych afer (pseudo)szpiegowskich. Książka maCzytaj dalej
Z duchami po ulicach Paryża
Książka sztokholmskiego autora, Teddego Treli, to ckliwa historia z duchami w tle. Nastrój tego niezbyt długiego opowiadania przypomina wcześniejszą publikację ”Niespłacony dług”, tylko tym razem autor przeniósł swoją opowieść do Paryża. ”Adele Paris” to nieCzytaj dalej
90-letni młodzieniec wciąż chory na sprawy polskie
90-letni Józef Hen podarował nam na swój jubileusz nową sześćsetstronicową książkę. Tytuł banalnie prosty: „Dziennika ciąg dalszy”. I na pozór jest to typowy diariusz piarski: refleksje z dnia przeplatane rozważaniami i próbami warsztatowymi oraz przywoływanymiCzytaj dalej
Artura Szulca Opus Magnum?
Praca polsko-szwedzkiego historyka Artura Szulca nie jest jego Opus Magnum, zarówno ze względu na rozmiar/objętość jak i przyjętą konwencję. Nie powstało bowiem naukowe dzieło historyczne sensu stricte, jakim bywały niektóre wcześniejsze książki Autora. Nie opieraCzytaj dalej
Poezja bez skazy
Jest w tej poezji coś z Rafała Wojaczka, coś z Edwarda Stachury. I pod względem kompozycji i nastroju. A przede wszystkim w wyczuleniu na otaczający nas świat. Na nową książkę mieszkającego w Kungsbacka na południuCzytaj dalej
„Cofać się wstecz…”, czyli o przywoływaniu wspomnień
Pod koniec października 2017 roku miałam przyjemność prowadzić w siedzibie Konsulatu PR w Sundbyberg wieczór autorski Anny Wiśniewskiej (pseud. Anna Winner), połączony z promocją jej ostatniej książki, “Patrzę na mój czas”. Ostatni raz prowadziłam podobneCzytaj dalej
Monte Cassino
Na ekrany kin w Polsce wszedł film „Czerwone maki” reżyserii Krzysztofa Łukaszewicza. Filmu nie widziałem, ale parę recenzji pióra krytyków, którym wierzę i lubię przeczytałem. Z bitwą pod Monte Cassino, bo o tym film traktuje,Czytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Inny świat
O bezdomnych w Szwecji/Sztokholmie wiem tylko tyle ile daje się zaobserwować wśród Szwedów żebrzących w metrze na opłatę jednej nocy w przytułku. Tę sytuację, niezrozumiałą w zamożnym społeczeństwie będącym wzorem opiekuńczego państwa dobrobytu, można sobieCzytaj dalej
Dygresje w sprawie książki
Harlequiny rzadko doczekują się recenzji. Najnowsza książka Anny Winner (Wiśniewskiej) ”Wracam z niepamięci” to taki polski harlequin, którego przesłaniem – jak czytamy na okładce – jest dobro, które czynione anonimowym ludziom, wraca z nawiązką. NieCzytaj dalej
The Peasants czyli nowe odczytanie Chłopów Reymonta
Nie wszyscy być może pamiętają, że w tym roku mija dokładnie 100 lat od przyznania polskiemu pisarzowi W.S. Reymontowi zaszczytnej literackiej nagrody Nobla. Warto o tym przypomnieć, choćby ze względu na kolejną ekranizację jego najbardziejCzytaj dalej
Szwedzka monografia Zagłady
Zamiar przedstawienia historii Holocaustu, nawet ograniczonej do wydarzeń na ziemiach polskich, może – po tylu sążnistych tomach na ten temat – wydać się karkołomny albo nawet zbędny. Nie zapominajmy jednak, że np. kanoniczne książki RaulaCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Jak opanować konflikt
W klasycznym hiszpańskim filmie poznaliśmy wyrzuty sumienia kierowcy (i jego żony) powodującego na szosie ”Śmierć rowerzysty” (1955). Zrazu zatajają wypadek, ale później… Te psychologiczne powikłania wydają się miałkie w zestawieniu z dramatem dwóch rodzin (takżeCzytaj dalej
Dokąd zmierzasz, Polsko?
W odróżnieniu od poprzednich książek Petera Johnssona, poświęconych w całości historii Polski (a także Ukrainy) lub jakiemuś ważnemu, charakterystycznemu wydarzeniu tej historii (jak zbrodnia katyńska) najnowsza publikacja znanego, mieszkającego w Polsce korespondenta szwedzkich pism, toCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Forst
Zapowiadany serial oparty na tatrzańskich powieściach kryminalnych Remigiusza Mroza pojawił się już w repertuarze Netflixa. Na razie w postaci sześciu 45-minutowych odcinków, opartych na dwóch pierwszych książkach cyklu: ”Ekspozycja” i ”Przewieszenie”. Widz nie znający tychCzytaj dalej
Wiersze czarnobylskie i motywy ekologiczne w poezji Dany Platter
Dana Platter – poetka, pisarka i autorka sztuk teatralnych, mieszkająca w Sztokholmie – często porusza w swoich wierszach tematy ekologiczne. Poetkę niepokoi niezwykle szybki rozwój urbanizacji, industrializacji, technologii i komputeryzacji oraz ogromne zaniedbanie w dziedzinieCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Wojna secesyjna?
Takiego filmu nie było! Ani takiego wydarzenia. Było coś podobnego, skończyło się 160 lat temu i nazywało się wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Była to secesja południa (w tych stanach było niewolnictwo), czemuCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Neorealizm ratuje kobietę?
Bohaterką tego filmu nie jest żona bezrobotnego złodzieja rowerów. Jej mąż ma pracę, ale pensję częściowo przepija, wydaje na grę w karty czy kontaktując się z prostytutkami. Regularnie też bija żonę. Ona, zastraszona, dorabia różnymiCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Neorealizm ratuje kobietę?
Bohaterką tego filmu nie jest żona bezrobotnego złodzieja rowerów. Jej mąż ma pracę, ale pensję częściowo przepija, wydaje na grę w karty czy kontaktując się z prostytutkami. Regularnie też bija żonę. Ona, zastraszona, dorabia różnymiCzytaj dalej
Z pasją o górach
Molierowski pan Jourdain (w „Mieszczaninie szlachcicem”) zorientował się w pewnym momencie, że mówi prozą. Podobnie ja, skonstatowałem pewnego dnia, że kolekcjonuję najwyższe szczyty w różnych krajach. (…) To wchodzenie na wysokie szczyty zaczęło mi sięCzytaj dalej
Filmy, które same siebie filmują
Film Ryszarda Solarza o Salimie jest filmem niezwykłym. Nie jest to, ani film dokumentarny sensu stricto, ani film fabularny. Historia, którą opowiada jest zarazem zupełnie prosta i niezwykle skomplikowana. Niczym arabski gobelin. Salim, Pakistańczyk, któryCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Polskie akcenty w nowych filmach niemieckich
Występowały już w kilku filmach w roku ubiegłym. Teraz dołącza do nich ”Pokój nauczycielski”, którego premiera, z niewiadomych powodów, została w Szwecji przesunięta z sierpnia 2023 aż do dziś. Trzy złote myśli mogłyby stanowić motto tegoCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Tradycja i wspołczesność
Jak prawie każdy film Kena Loacha, który na ubiegłorocznym festiwalu w Sztokholmie otrzymał nagrodę za całokształt, i ten jest przekonywujący i poruszający. Poza realistycznym obrazem brytyjskiej prowincji, przechowującej przeszłość strajkujących górnikow, daje on też jakbyCzytaj dalej
W Marciniaku jest potencjał…
Głównym bohaterem najnowszej książki Jerzego Marciniaka jest Jerzy Marciniak. Alias Pisarz, alias Sławny-Słaby Pisarz, alias Prawnik-Pisarz, alias Jerzy Marciniak…. Mam z Marciniakiem kłopot. Pisze sprawnie i oryginalnie, ale też często na jedną nutę. Podobnie jestCzytaj dalej
Pułapki i uroki integracji
W zestawieniu z podobnymi w nastroju i narracji ekranizacjami książek Jensa Lapidusa (Snabba cash 1,2,3) ”Måste gitt” koncentruje się w większym stopnia na jednej, głownej postaci – to pochodzący z Turcji Metin Turkoglu. Jego ojciecCzytaj dalej
Opisać życie
Zwykłe niezwykłe życie. Historia literatury pełna jest takich opowieści, a kolejni autorzy wciąż stają przed wyzwaniem, jak pokazać zwykłych bohaterów wplecionych w niezwykłe życiorysy. Leżą przede mną trzy książki autorek związanych ze Szwecją. Każda inna,Czytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Hammarskjöld
O człowieku nazwiskiem Dag Hammarskjöld napisano już kilkanaście książek, większość po śmierci męża stanu, ale dopiero teraz uhonorowano go pełnometrażowym filmem fabularnym, opartym głównie na faktach. Wcześniej powstawały filmy dokumentalne. Rolę tytułową objął Mikael Persbrandt,Czytaj dalej
Samo życie…
Samo życiem – można by powtórzyć za jedną z recenzentek książki. To typowa historia losów pokolenia Polaków, które dojrzewało w PRL-u, ale znalazło siłę i determinację, by budować swoje inne (lepsze? Często – tak) życieCzytaj dalej
Zamiast recenzji
Recenzji nie piszę, bo nie potrafię. Kilka napisałem bez czytania czegkolwiek, ale na szczęście dla polskiej literatury, a jeszcze bardziej dla mnie samego, nikt tego nie chciał wydrukować. I tak jest po dzień dzisiejszy. RecenzjeCzytaj dalej
Gender, pedały i sprzątaczki, czyli frustracje Dany Platter
Kabaret to nie tylko aktorskie gestykulacje, ale przede wszystkim słowa – a raczej gra słów. Tego niestety zabrakło w ”Kabarecie linoskoczka”, który zaprezentowało nam Polskie Towarzystwo Teatralne w Szwecji. Sztokholmska publiczność śmiała się tylko wtedy,Czytaj dalej
Szwedzkie zapiski
To cenny dokument. I unikalny. Bogato ilustrowany jest niezwykłym świadectwem młodego wówczas Polaka, który zaraz po zakończeniu wojny trafił do Szwecji. „Wspomnienia i zeszyty szwedzkie” Aleksandra Kaszuby opisują wydarzenia, które miały miejsce 65 lat temu.Czytaj dalej
Talent widzenia
Istnieją poeci, którym można odebrać wszystko. Spróbujcie Poświatowskiej odebrać miłość. To obsesje tworzą poetów – tak pisał kiedyś o poezji Haliny Poświatowskiej Jerzy Kwiatkowski. Przypomniały mi się te słowa, gdy wziąłem do ręki debiutancki tomikCzytaj dalej
Tam, gdzie przeszłość spotyka się z przyszłością
W ostatnich dziesięcioleciach w utworach literackich, filmach i grach komputerowych pojawiają się często motywy wojenne, a wśród nich także okultyzm III Rzeszy, jej astrologia i neopogańska mitologia z bogato rozbudowanym systemem znaków, symboli i zachowań.Czytaj dalej
Jubileuszowy Festiwal
30-ty z kolei, zatem jubileuszowy, festiwal im. Wandy Rutkiewicz, nie zaimponował specjalnie uroczystą aurą, należną jubilatowi. Zwyczajowy, skromny lecz drukowany i ilustrowany program zastąpiono (już kilka lat wcześniej) wydrukiem z komputera na 1 stronę A4,Czytaj dalej
Porządkowanie Johnssona
Drugie, rozszerzone i uaktualnione wydanie ”Historii Polski” Petera Johnssona robi na pierwszy rzut oka imponujące wrażenie. Takie samo musiało zresztą sprawiać i pierwsze, wcześniejsze o zaledwie cztery lata. Autor, szwedzki dziennikarz, wieloletni korespondent pism codziennychCzytaj dalej
ANNA WINNER: Martin, syn Ryszarda Antoniusa
Marcin Antoniszczak, a raczej Martin Antonius (bo tak podpisuje swoje prace) wielokrotnie wystawiał swoje malarstwo w Galerii Lyktan w Skogås, podmiejskiej części Sztokholmu. Zapamiętałam go z tego okresu jako siedzącego na inwalidzkim wózku drobnego chłopakaCzytaj dalej
ZYGMUNT BARCZYK: Fragment większej całości Szmilichowskiego
Lubię czytać Andrzeja Szmilichowskiego. Jego nasłuch świata, to jak penetruje to co nieoczywiste, jest mi bliskie. Podziwiam go za to, że z intelektualnym samozaparciem drąży glebę znaczeń, czujny przy tym by nie dać się złapaćCzytaj dalej
Kinoteka 2023
Tegoroczna miniwersja Kinoteki (2-8 października) ogarnęła w Sztokholmie trzy filmy pokazywane niemal gratisowo w Haninge Kulturhus oraz w kinie Klara w Kulturhuset (Sergel Torg). Spuśćmy zasłonę dobrej pamięci na ”Podwójne życie Weroniki” (1991), pierwszy filmCzytaj dalej
ZAPISKI KRYTYCZNE: Tragiczne rocznice
Jest coś złowróżbnego w równych rocznicach. Telewizja szwedzka pokazała niedawno dokument o tragicznie zakończonym zamachu terrorystycznym wymierzonym w sportowcom izraelskich na igrzyskach olimpijskich w Monachium 1972. Nieco później zaczęliśmy oglądać fikcyjny serial o nieco karkołomnymCzytaj dalej