Pałac w Krzyżowej, znajduje się w województwie dolnośląskim, a dokładnie w powiecie świdnickim. Pałac ten od południa stoi wzdłuż szeroko rozciągającej się Równiny Świdnickiej. Pałac w Krzyżowej pobudowano w latach 1712-1726. Wzniesiono ten pałac według architektonicznego projektu Felixa Hammerschmidta. Zbudowano go w miejscu stojącego tu wcześniej XVI- wiecznego starego dworu, który został zniszczony podczas wojny trzydziestoletniej. Na dokładne polecenie właściciela Helmuta Karla von Moltke, pałac ten miał posiadać typowo berlińskie elementy zdobnicze.

Gdy pałac uległ przebudowie

Następna przebudowa pałacu w Krzyżowej, nastąpiła w latach 1891-1900. Kompleksowy remont pałacu przeprowadzono po raz kolejny w latach 1992-1997. Należy w tym miejscu podkreślić, iż pałac w Krzyżowej to neobarokowa, bardzo wysoko podpiwniczona budowla, posiadająca wygląd dwukondygnacyjny. Zbudowano ją, jak na tamte czasy na planie prostokąta. Pokrywa ją dach, opływowy mansardowy z typowymi lukarnami. Fasada tego pałacu ma aż jedenaście osi, a także czteroosiowy pseudoryzalit. Do portalu wejściowego, wiodą kamienne, zwężające się ku górze schody. Mają te schody kutą balustradę oraz półkolisty podest, który jest pewnego rodzaju wykończeniem parteru. Wejście do budynku pałacowego prowadzi z portalu, który jest rozpięty między dwoma kolumnami, wykonanymi w stylu jońskim. Kolumny te, są podporą frontonu pałacowego, na którym jest wyjątkowo niespotykany kartusz. Posiada on wsparte po skrajnych stronach herby Helmuta Karla von Moltke i jego żony Mary von Burt. Mary to jego druga żona, która swym posagiem pomogła Helmutowie podczas prac renowacyjnych w pałacu. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że wnętrza pałacowe mają wygląd dwutraktowy.

 Krzyżowa

Krzyżowa, to miejscowość po niemiecku zapisywana jako Kriesau, to rzecz jasna stara wieś, której początki zaistniały w wieku XIII. Dzieje Krzyżowej wpisano były w losy księstwa świdnickiego. Jak wiemy była to miejscowość piastowska, zaś od 1392 roku wieś ta znajdowała się pod jurysdykcją Królestwa Czech, a od 1526 roku Austrii, a od roku 1742 stanowiła własność Królestwa Prus. W XVI stuleciu, zbudowano tutaj szlachecki dwór. Był on w sposób zniszczony w 1633 roku, podczas tak zwanej wojny trzydziestoletniej, zwanej inaczej wojną wyznaniową. Podobno w Krzyżowej, Helmut Hans Niemiec dopuścił się zbrodni na dwóch sąsiadkach, które jako ewangeliczki, inaczej rozumiały podejście katolickie do wiary w Jezusa. Po niedługim czasie Helmut postanowił popełnić samobójstwo. Od tego czasu w każdą noc podczas której na niebie świeci księżyc w pełni, duch Helmuta musi raz jeszcze przeżywać tragedię, którą popełnił, zabijając niczemu niewinne sąsiadki. Okoliczni ludzie mówią, jak widzą ogromnego ducha Helmuta, a zewsząd rozlegają się wówczas wołania „na pomoc” krzyczane kobiecymi głosami. Wokół unosi się gęsta mgła, spowijająca całą okolicę.

Warto wiedzieć

W osiemnastym stuleciu, w Krzyżowej zbudowano na dawnych podmurówkach dworskich wspaniały pałac. Tu właśnie von Moltke będąc już na emeryturze interesował się techniką. On właśnie tutaj w Krzyżowej, testował wynaleziony przez Thomasa Eddisona fonograf. Jest to jak wiadomo urządzenie służce do zapisu i odtworzenia dźwięku. On to recytował nagrywając na wspomniane urządzenie fragmenty dzieł Goethe’go. Jest to jedyne na świecie nagranie głosu osoby z XVIII wieku. Podczas II wojny światowej, pałac w Krzyżowej był obiektem tajnych spotkań niemieckiej organizacji, która posiadała poglädy antynazistowskie. Założona ona została przez właściciela majątku. Skupiała w swoich szeregach opozycjonistów, wywodzących się z różnych grup społecznych. Jednym z ważniejszych dokonań tej organizacji, było obmyślenie zamachu na życie Adolfa Hitlera w Wilczym Szańcu, w dniu 20 lipca 1944 roku. Zamachowcem był jak wiemy to z historii, Claus von Stauffenberg. Szybko zdemaskowano samego Helmuta oraz Clausa von Stauffenberga, których to skazano na śmierć na szubienicy.

Ozdoby pałacu

W 1871 roku, Feldmarszałek Helmut Karl von Moltke, przywiózł z wojny z Francją dwie armaty. One to dla ozdoby umieszczono przed pałacowym wejściem. W 1945 roku, przed wkroczeniem na te tereny Armii Czerwonej w niedalekim parku zbudowano altankę, w której kolumnach zamurowano ustawione pionowo wspomniane działa. Po ich wydobyciu, znów stanowią one niebywałą wprost ozdobę tego miejsca.

Ewa Michałowska-Walkiewicz