Żnin to miasto w północnej Polsce, usytuowane w województwie kujawsko-pomorskim. Jest ono położone w tak zwanych Pałukach w regionie kulturowym Wielkopolski jako siedziba gminy wiejsko-miejskiej.

W trzynastym wieku było to miasto prywatne, tak naprawdę było to też miasto duchowne, a dokładnie lokowane w 1284 roku. Żnin był własnością wówczas arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W szesnastym stuleciu, miasto to znajdowało się już w powiecie kcyńskim.

Pierwsi ludzie

Jak czytamy w Encyklopedii PWN, pierwsi ludzie pojawili się w okolicach Żnina kilkanaście tysięcy lat wstecz, zaraz po ustąpieniu lądolodu skandynawskiego.  Najstarsze ślady ludzkiego osadnictwa w tym miejscu, pochodzą sprzed 10 tysięcy lat, a jak nam wiadomo był to okres paleolitu. Dość liczne znaleziska archeologiczne są pewnego rodzaju niemymi świadkami o tym, że Żnin miał ogromne wręcz powiazania ze światem antycznym. Kontakty te umożliwiał miastu Szlak Bursztynowy, prowadzący tędy przez Śląsk, Kalisz aż do Morza Bałtyckiego.

Tuż przy jeziorze

Niedaleko  Dużego Jeziora Żnińskiego, przy rzece Gąsawce zachowały się elementy wału osadniczego, będącego pozostałością średniowiecznego grodu, pamiętającego okres od VI do VIII wiek n.e.. Do rozwoju tutejszego osadnictwa, przyczyniło się przede wszystkim doskonałe położenie geograficzne i tutejsze warunki topograficzne posiadające cechy obronne.

Układ osady

Na początku XI stulecia, ukształtował się tutaj nowy układ istniejącej osady. Obejmował on trzy elementy: na półwyspie był „podstawowy gród” gdzie rezydowała władza i zarząd wojskowy tego miejsca, następnie było to „niższe podgrodzie” z ludnością rzemieślniczo-wojskową, a kolejnym elementem był targ na Ostrowie. Tutaj znajdowało się także miejsce kultu. Umiejscowienie tu świątyni chrześcijańskiej, wiąże się z licznymi darowiznami na rzecz ówczesnego Kościoła.

Okres dynastii Piastów

W państwie Piastów w tym też czasie wzrósł prestiż Żnina, jako węzła komunikacyjnego. Ówczesna władza państwowa usadowiła się w żnińskim grodzie położonym wśród mokradeł, stanowiących obrzeża Dużego Jeziora. Żnin pełnił wtedy istotną funkcję militarną. Sprawował on także kontrolę nad przeprawą najczęściej handlową poprzez rzekę Gąsawkę. Żnin jak mało, które miasto polskie, w sposób doskonały blokował najeźdźcom dostanie się w głąb państwa. W grodzie tym rezydowali tacy urzędnicy jak kasztelan, przedstawiciel władzy państwowej oraz naczelnik grodu. Fakt ten świadczy o istotnej funkcji administracyjnej tego miasta.

Bulla Gnieźnieńska

W dwunastowiecznej Bulli Gnieźnieńskiej, wystawionej przez papieża Innocentego II w dniu 7 lipca 1136 roku, jest stary zapis o Żninie, który brzmi następująco „provincia de Znein cum foro”. Bulla ta potwierdza istnienie na ziemi żnińskiej słowiańskiej wspólnoty rodowo-terytorialnej z okresu plemiennego.

Co na to Jan Długosz

Według sławnego kronikarza polskiego Jana Długosza wojny, które prowadził władca Polski Bolesław Krzywousty, wymusiły potrzebę wybudowania w Żninie stosownej fortyfikacji będacej umocnieniem grodu i podgrodzia. Jan Długosz opisywał także lokowanie miasta, przez arcybiskupa Janusza.

Okres II wojny światowej

Na początku działań wojennych 1939-45, Żnin liczył dokładnie 5090 mieszkańców. Szybko został on zajęty przez Niemców, którzy zmienili nazwę miasta na „Dietfurt”. Okupant wywiózł z niewiadomych przyczyn ponad 600 osób, do więzienia w Mińsku Mazowieckim i Nowym Targu. Wywożono tam zasadniczo inteligencję i ludzi bogatych. Część żninian wywieziono do obozów koncentracyjnych lub w pobliskich lasach po prosu rozstrzelano.

Niemcy dodatkowo spalili tutejszą synagogę, znajdującą się przy ulicy Pocztowej, rozebrali też piękną kamienicę Państwa Smorowskich oraz zniszczyli bibliotekę gimnazjum.

Ewa Michałowska-Walkiewicz