Najpiękniejszym niegdyś miejscem województwa małopolskiego, był istniejący tam zamek. Dziś na Górze Lanckorońskiej widnieją jedynie jego ruiny, które są świadkiem jego minionej już świetności.
Zamek królewski pobudowany na Górze Lanckorońskiej, położony był w drugiej połowie XIV wieku w powiecie szczyrzyckim. Z wielu historycznych źródeł pisanych, dowiadujemy się, że zamek w Lanckoronie, zwany również zamkiem polskim-lanckorońskim, został on bowiem zbudowany przez ostatniego Piasta czyli króla Kazimierza Wielkiego. Jako wielka warownia, miał on strzec „granicy” między ziemią krakowską, a Księstwem Oświęcimskim.
Pomysł Scholastyka
Ówczesnym władcą Księstwa Oświęcimskiego, był Jan I Scholastyk. W 1327 roku złożył on hołd lenny, czeskiemu władcy jakim był Jan Luksemburski. Granica ta przebiegała wówczas tuż przy Lanckorońskiej Górze, biegnąc na zachód od tego wzniesienia.
Rok 1336
Zanim jednak Lanckorona uzyskała prawa miejskie, król Kazimierz Wielki ufundował tu 1336 roku, kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Następnie, w 1361 roku zezwolił na założenie miasta wójtowi dotychczasowej osady. Król uposażył wspomnianego wójta w liczne przywileje. Pobierał on bowiem coś w formie podatku wynoszącego dwa łany frankońskie ze sprzedaży materiałów krawieckich, połowę dochodu z jatek rzeźniczych, piekarskich i szewskich. Zyskiwał ten wójt całkowity dochód z łaźni i młyna. Pobierał on także co trzeci denar od spraw osądzonych, a szósty denar czynszu z łanów. Wójt ten miał obowiązek, wyruszania na każdą wyprawę wojenną uzbrojony w zbroję i kopię,
Data budowy zamku
Dokumenty historyczne, niestety nie podają dokładnej daty budowy zamku. Jednakże pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1366 roku, gdy wymieniony jest w księgach karcianych burgrabia Orzeszko. Zamieszkiwał on wspomniany zamek i oczywiście zarządzał nim i całym obejściem gospodarskim w należyty sposób. W późniejszym okresie zamek stanowił rezydencję lanckorońskich starostów.
Szesnaste stulecie
W 1579 roku, za panowania króla Batorego zamek znalazł się na krótko w posiadaniu Kaspra Biekiesza. Człowiek ten był w niełasce u ówczesnego władcy Węgierskiego, ponieważ pretendował on do objęcia tam królewskiego tronu. Kasper, pełnił rolę dowódcy wojsk węgierskich, pozostających w służbie Rzeczypospolitej. W latach 80. XVI stulecia, zamek lanckoroński przeszedł w ręce Mikołaja Zebrzydowskiego. Z biegiem lat, był on marszałkiem wielkim koronnym. On jak wiemy, przygotowal tak zwany „okosz Zebrzydowskiego” pod Guzowem. Był on skierowany przeciwko królowi Zygmuntowi III Wazie, a miał on miejsce w roku 1606.
Do XVIII wieku
Zamek znajdował się w rękach Zebrzydowskich do XVIII stulecia. Wtedy to starostwo lanckorońskie przeszło w posiadanie rodu Czartoryskich, a potem Wielopolskich. Ostatnim starostą lanckorońskim przed zajęciem zamku przez wojska austriackie dnia 6 czerwca 1772 roku w wyniku I rozbioru Naszej Ojczyzny, był hrabia Józef Wielopolski.
Konfederacja barska
Najbardziej znana karta w dziejach zamku w Lanckoronie, przypada na okres konfederacji barskiej. W 1768 roku zamek został zajęty przez konfederatów, będących pod komendą Maurycego Beniowskiego. W listopadzie 1769 roku, dowódca konfederatów Kazimierz Pułaski stoczył niedaleko zamku lanckorońskiego zwycięską potyczkę z wojskami rosyjskimi.
Francuski inżynier
Na początku 1771 roku francuski inżynier, a zarazem też pułkownik de la Serre wzniósł wokół zamku zespół fortyfikacji bastionowych. W dniu 20 lutego 1771 roku, doszło zatem w tym miejscu do nieudanej próby zdobycia zamku przez korpus rosyjski pod dowództwem rosyjskiego generała Aleksandra Suworowa. Suworow, który poniósł ciężkie straty, zmuszony był do wycofania się z zajmowanych pozycji. Bitwa ta do dnia dzisiejszego nosi nazwę bitwy pod Lanckoroną.
Kolejna bitwa
W dniu 21 maja 1771 roku, pod murami zamku lanckorońskiego rozegrała się kolejna bitwa konfederatów barskich. Tym razem zakończyła się ona porażką konfederatów, jednak zamek nigdy nie został zdobyty przez wojska rosyjskie.
Lata zaborów
W latach zaborów, zamek lanckoroński został zaadaptowany przez władze austriackie jako więzienie dla polskich więźniów politycznych, działających w konspiracji w stosunku do władz zaborczych. Do roku 1880, dobrze się zachowała ściana południowa i część zawalonej wieży wschodniej zamku. W 1884 roku władze galicyjskie, rozpoczęły rozbiórkę ruin zamkowych, co doprowadziło do dalszego zniszczenia zamku.
A dzisiaj…
Obecnie zachowały się jedynie fundamenty wież i pozostałości muru tarczowego. Pierwotnie warownia ta pamiętająca okres średniowiecza, miała kształt zbliżony do prostokąta. Miała ona dodatkowo dwie czworoboczne wieże narożne. Prostokątny dziedziniec wewnętrzny był zamknięty od północnego zachodu, przez część mieszkalną zamku. W XVIII wieku, po licznych przebudowach, w narożach zamku znajdowały się armatnie astony. Do głównej bramy prowadził zwodzony most. W 1770 roku konfederaci barscy dokonali napraw i dodatkowego wzmocnienia zamku. Dzięki pomocy inżynierów francuskich, pobudowano wówczas fortyfikacje tak zwane ziemne oraz fort kleszczowy.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
