Wielbark, którego niemiecka nazwa brzmi Willenberg to polskie miasto usytuowane w powiecie szczecińskim. Założone ono zostało przez komtura krzyżackiego, Fryderyka von Willenberga.

Najpierw powstała w miejscu dzisiejszego miasta strażnica krzyżacka, zwana Wildhaus. Od niej to osada wzięła swoją nazwę. Wokół niej powstała osada bartnicza. Następnie dołączyła do niej osada hutnicza, w której to mieszkańcy zajmowali się wytwarzaniem węgla drzewnego, dziegciu i smoły.

Murowany zamek

W 1361 roku, wymieniany w dokumentach był prokurator rezydujący w Wielbarku.

Murowany zamek wzniesiono tu pod koniec XIV wieku. Był on użytkowany jeszcze przez księcia Albrechta, potem popadł w ruinę. Na jego gruzowisku, wzniesiono w kolejnych latach urząd domeny królewskiej, który z biegiem lat został przekształcony  w ratusz. Pod koniec XIV stulecia, przy zamku osadzano karczmarzy i hutników. W ten sposób powstały odrębne jednostki osadnicze. Pomiędzy rokiem 1466 a 1657, miejscowość ta znajdowała się pod zwierzchnictwem Krony Polskiej, stając się jej miastem lennym.

Na handlowym szlaku

Wielbark był położony opodal polskiej granicy, na szlaku Warszawa – Królewiec, co oczywiście, sprzyjało jego rozwojowi. W Wielbarku rozwijało się też sukiennictwo i tkactwo. W  roku 1637, Wielbark zamieszkiwało aż 11 karczmarzy o polskich nazwiskach.

Prawa miejskie

W 1723 roku Wielbark, otrzymał prawa miejskie. W roku 1747 uzyskał prawo do organizowania 3 dorocznych dochodowych jarmarków. Pod względem ludności, było to jedno z najmniejszych miast na Mazurach. Okolice jego znane były w XIX wieku z eksploatacji bursztynu, zwanego zlotem z morza.

Czasy napoleońskie

W czasie kampanii napoleońskiej, w dniach 21 stycznia – 2 lutego 1807 roku, w Wielbarku kwaterował sam cesarz Francuzów. Później w roku 1813, kwaterował tu car Aleksander I. W okresie powstania styczniowego, które się rozpoczęło w roku 1863, przez Wielbark przerzucano broń dla powstańców. W 1871 miasto znalazło się w granicach Niemiec, powoli tracąc status miejski.

Jan Szadowski

W latach 1872–1887 proboszczem parafii katolickiej w Wielbarku, był ks. Jan Szadowski, wielki patriota polski, działacz religijno-społeczny, a przede wszystkim obrońca mowy polskiej. Dzięki jego staraniom złożono petycję do władz pruskich, domagającą się utrzymania języka polskiego w szkołach ludowych. Był on też  inicjatorem budowy kościoła katolickiego w Wielbarku.

Okres wielkiej wojny

W czasie I wojny światowej miasto dwukrotnie zajęły wojska rosyjskie. W roku 1920 internowano tu uciekające z Polski, rozbite wojska bolszewickie. We wrześniu 1939 roku, węzeł kolejowy w Wielbarku został zbombardowany przez polskie samoloty, utrudniając tym samym docieranie żywności do jednostek Wehrmachtu. Dnia 1 stycznia 2019 roku, status miasta został przywrócony.

Ewa Michałowska-Walkiewicz