Żarnowiec to niewielka polska miejscowość usytuowana w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim. Żarnowiec leży w północno-wschodniej części województwa śląskiego, nad rzeką Pilicą.
Początki osadnictwa na tym terenie, są o wiele starsze niż założenie Państwa Polskiego. Sięgają one aż do epoki plemiennej. Stare opowieści głoszą, że w miejscu, gdzie obecnie znajduje się kościół pod wezwaniem św. Wojciecha, stał niegdyś posąg Świętowita. Było to miejsce szczególnego kultu pogańskiego, tutejszych mieszkańców. Miejscowe podania mówią również o obecności na tej ziemi świętego Wojciecha, który idąc z Czech głosił świętą Ewangelię. Szedł on tak z Żarnowca do Gniezna. Za sprawą modlitw wspomnianego Wojciecha, w Żarnowcu wytrysnęło źródełko, którym mieli się krzepić słuchacze Słowa Bożego.
Pisał już Gall Anonim
Pierwsza wzmianka o istnieniu Żarnowca, pochodzi z kronikarskich zapisków Galla Anonima. Autor zapisał tam, że pod Żarnowcem miało miejsce spotkanie Władysława Hermana ze swoimi synami Zbigniewem i Bolesławem. Większość historyków datuje to wydarzenie na 1098 rok. W wyniku porozumienia zwaśnionych stron, Herman po raz pierwszy zobowiązał się oddalić od władzy swojego ówczesnego doradcę, palatyna Sieciecha.
Miasto wędrujące
Żarnowiec stanowi przykład miasta wędrującego. Znaczy to, że zmieniało ono często swoje położenie. Początkowo usytuowany był on na terenie dzisiejszych Łanów Wielkich, skąd został przeniesiony w górę rzeki Pilicy. Podobno tej lokacji, Żarnowiec doczekał się z rąk króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja ta odbywała się na prawie magdeburskim. Dawną osadę przemianowano na Żarnowiec. Istnieją racjonalne hipotezy, jakoby Żarnowiec posiadał prawa miejskie nadane mu za czasów Bolesława Wstydliwego, lecz co do tego nie ma tu żadnych zapisków historycznych.
Stary kościół
Pierwszym kościołem parafialnym, była pobudowana tu świątynia pod wezwaniem św. Wojciecha. Wraz ze wzrostem znaczenia miasta, funkcja proboszcza stała się wyłącznie funkcją tytularną. Proboszczami parafii byli niejednokrotnie rektorzy Akademii Krakowskiej tacy jak na przykład Maciej z Kobylina czy też Mikołaj z Kalisza. Z biegiem czasu wyodrębniła się też parafia szpitalna, której kres położył pożar w 1817 roku.
Za czasów ostatniego Piasta
Najdonioślejszą rolę w historii miasta, odegrał Kazimierz Wielki król Polski z dynastii Piastów. Za jego sprawą powstał tu murowany zamek, pobudowany na planie prostokąta. W latach 1355-56 na zamku w Żarnowcu, król przetrzymywał swoją żonę Adelajdę z Hesji. Gdy w Żarnowcu przebywała wspomniana Adelajda, król wziął bigamiczny ślub z Krystyną Rokiczanką. Za wstawiennictwem Adelajdy, ozdobiono freskami kościół św. Wojciecha. Sam król Kazimierz w latach 1341-1365 często przebywał na miejscowym zamku, na którym polecił zbudować nowy dom zamkowy, zaś w 1369 roku odnowił dawne przywileje i potwierdził prawa miejskie żarnowieckiej ludności.
Sukcesywny rozwój Żarnowca
W XIV stuleciu, Żarnowiec stał się ośrodkiem administracji terytorialnej. Działała tutaj komora celna, rozpoczęły się też pierwsze jarmarki. W 1391 roku, potwierdzone jest już istnienie powiatu sądowego. O dużym znaczeniu tej miejscowości, świadczy fakt, iż w uchwalonym podziale województwa krakowskiego obok powiatu krakowskiego i proszowickiego znalazł się również powiat żarnowiecki.
Koniec średniowiecza i złoty wiek
Wiek XV i XVI stanowił najpomyślniejszy okres w rozwoju Żarnowca. Działało tutaj aż 50 piwowarów. Rozbudowano też stary szlak handlowy, prowadzący z Krakowa na Śląsk oraz do Wielkopolski. Kryzys pojawił się wraz z potopem szwedzkim. W wyniku grabieży wojsk północy tego miejsca i pożarów wznieconych przez wspomnianego nieprzyjaciela, zniszczonych zostało wiele domostw mieszkającej tam ludności. Dopiero pod koniec XVIII stulecia, liczba domów osiągnęła liczbę 155. W 1794 roku, na kwaterze stanął tu król pruski Fryderyk Wilhelm. Miał on stąd ruszyć w stronę Szczekocin, gdzie w dniu 6 czerwca Adrian Denisow wraz z wojskami rosyjskimi pokonał oddziały powstańcze Tadeusza Kościuszki. W latach 1795-1809 Żarnowiec był pod zaborem austriackim.
Po roku 1815
Po 1815 roku, Żarnowiec znalazł się w obrębie Królestwa Polskiego. W czasie powstania styczniowego w roku 1863, działały tutaj 3 agendy władz obwodowych Rządu Narodowego. W dniu 20 lutego 1863 roku, doszło tu do bitwy grupy powstańców z oddziałami rosyjskimi. Na mocy ukazu carskiego z 1 czerwca 1869 roku, Żarnowiec utracił prawa miejskie.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
