Szydłowiecki ratusz, to późnorenesansowy budynek, który jest obecnie siedzibą burmistrza i administracji samorządowej. Pod nim są bardzo dobrze zachowane podpiwniczenia, które miały niegdyś służyć do przechowywania amunicji i ukrywania polskich zwiadowców. W okresie zaborów, w tym miejscu ówczesne władze przetrzymywały Polaków działających w konspiracji.

Ratusz w Szydłowcu, został wybudowany w latach 1602–1629 i zgodnie z regułami prawa magdeburskiego umiejscowiony on został, pośrodku czworobocznego Rynku. Przy projektowaniu i pracach budowlanych zatrudnieni zostali najlepsi architekci znani w Polsce, a byli to Kasper Fodyga, a z biegiem lat dołączył do Kaspra jego brat Albrecht.

Fundusze na budowę ratusza, rozpoczęto zbierać w 1599 roku, po trzech latach publicznych kwest, zebrano wystarczającą już sumę. W 1626 roku ukończono budowę bryły ratusza. Do całkowitego wykończenia, jedynie pozostało zadaszenie i struktura tynkowa. Trzy lata później ukończono budowę ratusza, a przed frontem ustawiono pręgierz. Pod tym pręgierzem ustawiano do wymierzania kary chłosty, ludzi nie płacących podatków jak również te osoby, które okazały się konfidentami. Na wieży ratusza umieszczono renesansowy hełm, czyli zwieńczenie kopularne dachu, a także niewielkie hełmiki usytuowane na bocznych wieżyczkach. Na ratuszu oczywiście musiał znajdować się także zegar, według jego wskazówek miały miejsce w historii Szydłowca różne uroczystości placowe. Ratusz otynkowano na biało, a w jego attyce wymalowano Mękę Pańską metodą sgraffito.

W 1809 roku, ratusz szydłowiecki został dotkliwie zdewastowany przez wojska austriackie. Dewastacja była do tego stopnia, że nawet  planowano jego rozbiórkę i postawienia nowej budowli, otoczonej sklepami. Jednak przeprowadzono dokładną jego renowację, która służyła mieszkańcom Szydłowca do okresu I wojny światowej.

W okresie I wojny światowej, górne piętra wieży ratuszowej zostały wysadzone w powietrze, a ponieważ miasto nie posiadało funduszy na jej odbudowę została ona nakryta zwykłym bez frontonowym dachem. Wejście na piętro poprowadzono zewnętrznymi schodami. Budynek przebudowywano w 1809, 1918, a także w 1945 roku ostatecznie uzyskując obecną jego formę.

Ratusz zbudowany jest na planie prostokąta, posiada on w każdym rogu wieżyczkę. W części wschodniej budowli umieszczona jest wysunięta na zewnątrz duża wieża wzniesiona na planie kwadratu przechodząca u góry w ośmioboczną. Wieża ta, sklepiona jest kopułą z pięknie brzmiącą sygnaturką. Poniżej znajduje się tam balkon, a pod nim trzy zegary.

W podziemiu wieży znajdowało się więzienie. Na piętrach umieszczone są okna z kamiennymi obramieniami i gzymsami. Łukowate okna w attyce, wybite zostały w XIX wieku. Ówczesne władze zaborcze, przetrzymywały we wspomnianym więzieniu Polaków, którzy działając w konspiracji, za cenę nawet własnego życia, chcieli odzyskać dla Ojczyzny upragnioną wolność. Przy więziennej kracie, Nasza Redakcja zapaliła symboliczny znicz, aby upamiętnić tych wszystkich, dla których Polska była wartością nadrzędną.

Ewa Michałowska-Walkiewicz